Her yıl ortalama 300 milyon kişi otobüslerle şehirlerarası yolculuk yapıyor. 2003 yılında çıkarılan Karayolu Taşıma Kanunu ve ardından düzenlenen yönetmelik ve genelgelerle yolcu taşımacılığında tüketicilere önemli haklar getirildi. O günden bu yana karayolu yolcu taşımacılığı, bir başka ifadeyle otobüsle yolcu taşımacılığında gelişmeler olsa da, tüketiciler haklarını yeterince bilmiyorlar.

Yapılan düzenlemelerle yolcuların hakları ve taşımacıların sorumlukları belirlenmiştir. Taşımacıların öncelikli sorumluluğu; yolcuların sağlıklı, rahat ve güvenli bir yolculuk yapmasını sağlamak, yolcuyu güvenli bir şekilde taahhüt edilen yere ulaştırmaktır. Yolcular da taşımacının güvenlik yönünden almış olduğu tedbirlere uymak zorundadırlar.

Sürücüler, yolculara hizmet eden görevliler ve yolcular, trafik güvenliğini tehlikeye düşürecek, diğer yolcuları rahatsız edecek, genel ahlaka ve adaba aykırı tutum ve davranışlarda bulunamaz, taşıtın teknik donanımını olumsuz etkileyecek hiçbir elektronik cihazı kullanamazlar. Sürücüler seyahat esnasında yolcularla veya personelle uzun süreli sohbet edemezler ve ses ve görüntü cihazlarının yönetimini yapamazlar.
Yolcu taşımacılığı yapabilmek için Ulaştırma Bakanlığı’ndan yetki belgesi alınması zorunludur. Yetki belgeli taşımacılar sadece kapasite, yaş, sigorta ve mülkiyet açılarından yeterli koşulları sağlayıp, uygun görülen ve izin verilen taşıtları taşımalarda kullanabilirler. Ayrıca, düzenli yolcu taşımalarının yetki belgeli bir terminalden yapılması esastır. Yetki belgeli terminallerdeki taşımacıların taşıtlarının ve taşıt personelinin her türlü denetimleri yapılmaktadır. Hizmet ve güvenlik açılarından terminallerde faaliyet gösteren yetki belgeli taşımacılar ve bunların araçlarının tercih edilmesi gerekmektedir.
Bilette yolcunun ismi yazılı olmalıdır

Yolcu taşımaları kesinlikle biletsiz yapılamaz. Bilet almak için terminale giden kişiler yönlendirme yapanlara itibar etmemelidir. Firmalar bilet satışı yapılan terminallerde ve çevresinde yolcuları yönlendirmek için personel (çığırtkan) istihdam edemezler.

Bilet satılan bürolarda ücret ve zaman tarifeleri görülebilecek şekilde ilan edilmelidir. Belirlenen fiyatın üzerinde ücret alınamayacağı gibi, aynı güzergah üzerinde gidiş ile dönüş için değişik ücret tarifesi uygulanamaz.

Her yolcu için ayrı bilet düzenlenmesi zorunludur. Firmalar tarafından her yolcu için ferdi kaza sigortası yaptırıldığından biletin yolcu adına düzenlenmesi önemlidir. Eğer bir yolcunun kendi adına bileti olmazsa, olası bir kazada tazminat almakta sorun yaşanabilir. Bilette, yetki belgesi sahibi taşımacının ve varsa acentesinin adı, unvanı ile adresi, vergi dairesinin adı ve hesap numarası ile yolcunun adı, soyadı, kalkış ve varış yeri, koltuk numarası, hareket tarihi ve saati, taşıma ücreti, biletin seri ve sıra numarası ve düzenleme tarihinin yer alması zorunludur.


Çocuklara ve engellilere yüzde 30 indirim hakkı

Ulaştırma Bakanlığı tarafından zaman zaman taban fiyat tarifesi belirlenmektedir. Böylece firmaların birbirini yok etme pahasına rekabet edip, fiyat indirmesinin önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Ücret tarifeleri firmalara ait internet sitelerinde yayımlanmak zorundadır. Firmalar taban fiyat tarifesinin altına inmeden indirim uygulayabilirler.

Yasa ile, çocuklar ve özürlüler için indirim zorunluluğu getirilmiştir. 0-6 yaş arası çocuklar için bilet satın alınması zorunlu değildir. 6 yaşın altında olan çocuklar yolcu bileti düzenlenmeksizin kucakta seyahat edebilirler. Bunlar için ayrı koltuk talep edilmesi halinde, geçerli ücret tarifesi üzerinden % 30 indirim uygulanır. 6 yaş ve üzeri tüm çocukların ayrı koltukta seyahat etmesi ve bilet düzenlenmesi zorunlu olup, 6 ile 12 yaş arası çocuklar ile yaş şartı aranmaksızın en az % 60 oranında özürlü olduğunu belgeleyen kişiler için geçerli ücret tarifesi üzerinden % 30 indirim uygulanmalıdır.

Yolcular seyahat süresince yolcu biletlerini yanlarında bulundurmalıdırlar. Bir yolcuya bilet karşılığı satılan koltuk, bir başkasına mükerrer olarak satılamaz.

Ayrıca, şehirlerarası yolcu taşıyan otobüsler istedikleri yerlerden, yoldan yolcu alamazlar. Tarifeli yolcu taşımalarında kalkış ve varışların bir terminalden yapılması esastır. Ancak, yeri ve zamanı önceden belirlenen ara duraklarda da yolcu indirilip, bindirilerek bilet satışı yapılabilir. Zorunlu ve belirli hallerde güzergâh değiştirilebilir ya da hareket noktasına geri dönülebilir. Bu gibi hallerde yolcunun hakları saklı olup, yolcudan ek ödeme veya benzeri talepte bulunulamaz.

24 saat önce bileti iade eden parasını geriye alabilir
Bilet aldığı halde herhangi bir nedenle seyahat edemeyecek kişiler bilet ücretlerini geri alabilecekleri gibi yerine yeni bilet de alabilirler.
Firmalar, otobüs hareket saatinin 24 saat öncesine kadar yapılacak müracaatlarda taşıma veya bilet ücretinin tamamını iade etmek, otobüs hareket saatinden 12 saat öncesine kadar yapılacak müracaatlarda ise altı ay geçerli açık bilet düzenlemek zorundadırlar. Oniki saatten az kala yapılacak müracaatlar için mevzuata dayalı bir hak bulunmamaktadır.

Otobüs içerisinde yolcuların hakları ve firmaların sorumlulukları

Firmalar yolculuk sırasında yapacakları yayınlarda her bir yolcuya kulaklık vermek zorundadırlar. Böylece müzik ve televizyon yayınından dolayı yolcuların rahatsız olmasının önüne geçilmektedir. Yolculuk sırasında ikram edilen yiyecek, içecek, mendil, kolonya ve benzeri maddeler Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan mevzuata uygun olmalıdır. Otobüs içinde ikram yapan görevliler mutlaka hijyen kurallarına uygun davranmalıdır.

Terminallerde bagaj için ücretsiz el arabası bulunacak

Terminallerde de tüketicilerin hakları ve işletmelerin yükümlülükleri var. Terminal işletmecileri yolcular için kapalı alanlar bulundurmalı ve oturulabilecek yerler oluşturmalıdır. Terminal yönetimleri, isteyen kişilere bagajını taşımaları için ücretsiz el arabaları vermekle yükümlüdür.

Otogarda 25 dakika ücretsiz park hakkı

Terminallerin park alanlarını kullanan taşıtlardan park sürelerine göre makul bir ücret alınabilir. Ancak, yolcuları terminale getirmek veya terminalden almak üzere terminal içinde bulunan genel park alanlarını kullanan özel ve resmi otomobillerden 25 dakikayı geçmeyen giriş ve çıkışlarda ücret alınmaz. Bu durumdaki otomobillere genel park alanlarının dışında terminal içinde özel bir park alanı tahsis edilmesi halinde ise söz konusu ücretsiz süre ikiye katlanarak 50 dakika olur.

30 kilograma kadar ücretsiz bagaj hakkı

Yurtiçi ve uluslararası taşımalarda, yolcunun 30 kilograma kadar olan bagajı ücretsiz taşınır. Bagajlar yolcuların numaralandırılmış oturma yerlerine göre etiketlenir.  Özel kafeslerindeki kedi, köpek ve kuş gibi evcil hayvanlar sadece bagaj taşımaya mahsus bölümlerde taşınabilir. Tehlike yaratabilecek yanıcı, yakıcı, parlayıcı ve benzeri nitelikte eşya, kargo ve bagajlar, bagaj bölümü de dahil olmak üzere otobüsle taşınamaz.
Yolcu taşımacılığı ve terminaller ile ilgili bütün faaliyet ve hizmetlerinden yararlananlar, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile sağlanan tüketicinin korunması haklarına sahiptirler.
Ayrıca, yolcu taşımacıları ve terminaller ile ilgili her türlü dilek ve şikâyetler; firmaların yönetim birimlerine, Ulaştırma Bakanlığı Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü’ne, firmanın bağlı bulunduğu Ulaştırma Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne ve bu alanda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarına iletilebilir.

Saygılarımızla

***

Ulaştırma Bakanlığı Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü
Hakkı Turayliç Caddesi No: 5
06338 Emek / ANKARA
Faks : 0 312 212 08 49 e-posta: kugm@ubak.gov.tr

Türkiye Otobüsçüler Federasyonu (TOFED)
Büyük İstanbul Otogarı Merkez Bina Kat: 3/34035
BayrampaÅŸa / Ä°STANBUL
Faks : 0212 658 10 88 e-posta: info@tofed.org.tr