İslam Tarihinin Zenci Spartaküsleri
870-892 Yılları arasında hükümranlık sürmüş Abbasi halifesi el-Mutemid zamanında, Aşağı Mezopotamya’daki bataklıları islah işlerinde çalıştırılan, sayıları onbinleri bulan zenci kölelerin 869-883 yılları arasında gerçekleştirdikleri ve tam ondört yıl süren ayaklanma, tarihte kölelerin Spartaküs önderliğinde M.Ö.73-M.Ö.71 yılları arasında Romalılara karşı gerçekleştirdikleri ayaklanmayla karşılaştırılabilir.Zenci kölelerin gerçekleştirdiği bu isyan korkunç sonuçlar doğurmuş; bazı kaynaklara göre sayıları 500,000 ile 2.5 milyon arasında değişen kişi bu isyan sırasında ölmüştür.Bu çatışmalardan birinde Halife ordusunda ölen askerlerin sayısı o kadar çoktu ki Zenciler bunların kesik başlarını bir su kanalından nakledip Basra Şehrine götürdüler ve burada ölenlerin akraba ve dostları tarafından tanınması imkanını sağladılar.
İsyan, 869 yılında Doğu Afrika’nın Zengibar ülkesinden(Habeşistan-Bugünkü Etyopya) zorla yakalanarak getirilmiş ya da Abbasi İmparatorluğu’na bağlı ülkelerden vergi olarak alınmış, Fırat ve Dicle nehirlerinin birleşip Şattülarap adını aldığı Basra’nın doğusundaki delta bölgesinin topraklarını tuzdan arındırarak ekilebilir tarım arazisi elde etmekte çalıştırılan Zenci köle-işçilerin, Hz. Ali soyundan geldiğini ve olağanüstü yeteneklere sahip olduğunu iddia eden düzenbaz bir kişi olan Ali bin Muhammed önderliğinde ayaklanmasıyla başlar.Bu Zenciler, burada en kötü koşullarda, birkaç avuç un, bulgur ve hurma karşılığında boğaz tokluğuna çalıştırılıyorlardı.Ali bin Muhammed “Sahib al Zenc(Zencilerin efendisi)” olarak adlandırılıyordu.Bu kişi köleleri “Allah’ın, köleleri kendisinin aracılığı ile bu durumdan kurtaracağına ve onlara zenginlik ve güzel evler verilmesi suretiyle hayat seviyelerinin yükseltmesini arzu ettiği” propagandasıyla kandırmayı başarmıştı.Zencilerin lideri her ne kadar Hz.Ali soyundan geldiğini iddia ediyor ise de Şia’ya bağlı değildi, fakat İslam tarihinde bağnazlıklarıyla ünlü Hariciler’in Ezraki kolunun akaidlerini benimsemişti.Ezrakilere göre kendilerine karşı olan bütün Müslümanlar kafir sayıldığı için bunların kadın ve çocuklarını bile öldürmek mübahtır.Nitekim Zenci isyancılar ele geçirdikleri yağmalamakla kalmamış, buradaki insanları kadın, çoluk çocuk demeden boğazlamışlardı.
Başlayan isyan birbiri arkasından yeni grupların katılmasıyla süratle gelişti.Halife ordusunda halifeyi korumakla görevli Zenci muhafızlar bile isyancılara katıldılar.Ayaklanmayı bastırmak üzere arka arkaya düzenli askeri birlikler gönderilmiş ise de elverişli arazi şartlarında bulunan ve su kanallarıyla birbirinden ayrılmış bataklıklardan oluşan bölgeyi çok iyi tanıyan Zenciler, bütün bu kuvvetlerin üstesinden gelmeyi başardılar.
Zenciler tuzlaların ortasında el-Muhtara adı verilen yeni bir merkez kurdular.İsyancılar, 870 tarihinde zengin bir ticari liman olan Ubulla’yı ele geçirdiler ve şehri yağma ederek halkını kılıçtan geçirdiler.Kısa zaman sonra İran’ın güneybatısını ve bu bölgede yer alan Ahvaz şehrini zaptettiler.871 tarihinde Basra’ya girdiler ve şehri yağmaladıktan hemen sonra geri çekildiler.Sonrasında halife ordusunu mağlup ederek 878 yılında Vasıt’ı zaptettiler.
İsyanın Abbasi İmparatorluğu için çok büyük bir tehlike arzettiği anlaşılınca, hareketin bastırılması için halife kardeşini görevlendirdi.Halifenin kardeşi el-Muvaffak, 881 Şubat’ına kadar Zenciler’i zaptetmiş oldukları bütün yerlerden kovdu ve onları, merkezleri el-muhtara’ya sığınmaya mecbur etti.Yaklaşık iki yıl süren uzun bir kuşatmadan sonra 883 tarihinde el-Muhtara teslim oldu.Aynı yılın Kasım ayında Zenciler’in lideri Ali bin Muhammed’in başı kesilerek mızrağa takılı olduğu halde Bağdat’a getirildi.Abbasi İmparatorluğu için oldukça yıkıcı bu Zenci isyanda böylece sonuçlanmış oldu.