AA muhabirinin 3. çeyrek büyüme verilerinden derlediği bilgiye göre, üçüncü çeyrek büyümesi yüzde 1,7 ile piyasa beklentilerinin çok altında kalarak, son 7 çeyreğin en düşük performansını gösterdi.
Tarım sektöründeki yüzde 4,9'luk daralma üçüncü çeyrekte GSYH'nın piyasa beklentilerinin altında gerçekleşmesindeki en büyük neden olarak gösterildi. Bu yıl yaşanan aşırı kuraklık, don olayları ve düzensiz yağmur rejiminin etkisiyle tarım sektörünün büyümeye katkısı 3. çeyrekte yaklaşık 7 yılın en kötüsü oldu. Tarımın sektörünün büyümeye katkısı 9 aylık dönemde yüzde 3 düşüşe işaret etti.
Tarım sektöründeki bu negatif durum işlenmemiş gıda fiyatlarına da yansıyarak enflasyonun düşmemesinde ana etken olmuştu. Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesinin alacağı tedbirlerin hem enflasyonun düşürülmesi hem de büyümeye pozitif katkı sağlama açısından önemli olacak.
Büyümeye yüzde 1'lik artışla sınırlı katkı sağlayan inşaat sektörü de son 2 yılın en düşük seviyesine geriledi. Geçen yılın 3. çeyreğinde yüzde 8,5 büyüyen inşaat sektörü, 4 çeyrektir aşağı yönlü bir seyir izliyor.
"Büyümede genel görünüm üçüncü çeyreğe göre bir miktar daha iyi"
Burgan Yatırım Başekonomisti Haluk Bürümcekçi, gelecek dönem görünümü ele alındığında büyümenin sürükleyicilerinin yer değiştirdiği görülse de genel görünümün üçüncü çeyreğe göre bir miktar daha iyi olduğunu dile getirdi.
2014 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 3,6 yıllık artış düzeyine ulaşan arındırılmamış sanayi üretiminin yılın son çeyreğine daha yüksek bir hızda başladığını anımsatan Bürümcekçi, şöyle devam etti:
"Buna karşılık ihracatın yıllık artışının son çeyrekte durma noktasına gelmesi büyüme eğilimi açısından sorun yaratacağa benzemektedir. Son çeyreğin ilk aylarına ilişkin diğer öncü göstergeler ise biraz karışık bir görünüm ortaya koysa da son çeyrekte de üçüncü çeyreğe benzer ılımlı bir büyüme oranı görülebileceğini düşündürmektedir. Son çeyrekte yılın ilk yarısına göre büyümeyi sürükleyenlerin yer değiştirdiği biraz farklı bir tablo karşımıza çıkacak gibi görünmektedir.
İç talepte güçlenme eğilimi (tüketici güveni artışı, oto, beyaz eşya, konut satışlarında yıllık bazda artış) gözlenirken, ihracatın ekim-kasım döneminde Irak pazarındaki problemler ve Avro Bölgesi'ndeki yavaşlama nedeniyle ilk dokuz aylık döneme göre önemli boyutta hız kestiği izlenmektedir. Ayrıca, özel yatırımların öncü göstergesi sayılan sermaye malı imalatının yıllık artış hızının yükseldiği sermaye malı ithalatının daralma hızının ise azaldığı gözlenmektedir."
Tüm bu gelişmelerle birlikte yüzde 3 düzeyinde olan 2014 yılı tahminleri için risklerin dengeli olduğunu söyleyen Bürümcekçi, "Zayıf gelen üçüncü çeyrek verisiyle beraber, son çeyreği daha iyi beklesek de tahminimiz üzerindeki yukarı yönlü risklerin ortadan kalktığını düşünmekteyiz" dedi.
- "Büyümede aşağı yönlü riskler bulunuyor"
Odeabank Ekonomik Araştırmalar Müdürü İnanç Sözer de Türkiye ekonomisinin üçüncü çeyrekte beklentilerin çok altında büyüdüğünü belirterek, "Üçüncü çeyrekte büyümeye net ihracat beklentimize paralel olarak yüzde 2,5 pozitif katkı yaparken, iç talep beklenmedik bir şekilde büyümeyi (eksi) 0,8 aşağı çekti" dedi.
Özel tüketim harcamalarının bazı sektörel verilerin aksine yavaşladığı, yatırım harcamalarının da beklenmedik bir şekilde daralmaya devam ettiği üçüncü çeyrekte, stokların büyümeyi (eksi) 1,5 ile aşağı çektiğini ifade eden Sözer, şunları kaydetti:
"Sektörel bazda bakıldığında ise, ağır kuraklık koşulları nedeniyle tarım sektöründe katma değer yüzde (eksi) 4,9 ile 2007 sonundan bu yana en sert daralmasını kaydederken, sanayi sektöründe katma değer sanayi üretimindeki ivmenin aksine hız kesti. Son çeyrekte ılımlı bir toparlanma beklesek de 2014 yılı için yüzde 3,1'lik büyüme tahminimizde aşağı yönlü riskler de bulunuyor."
"Üçüncü çeyrek büyüme oranı yukarı revize edilebilir"
Halk Yatırım Başekonomisti Banu Kıvcı Tokalı ise üçüncü çeyrek büyümesinin beklentilerin altında kalmakla birlikte, geçen iki çeyrek rakamlarına yapılan değişiklikler doğrultusunda, 2014 büyüme rakamı açıklanırken üçüncü çeyrek büyüme oranının da yukarı revize edilebileceği olasılığını gözardı etmediklerine dikkati çekti.
Sanayinin katma değer artış oranlarının, üretim verilerinin yansıttığı seviyelerin üzerine revize edildiğini; üçüncü çeyrekte yüzde 3,6'lık üretim artışının katma değer artışına yansımasının ise yüzde 2,7'de sınırlı kaldığını ifade eden Tokalı, şunları kaydetti:
"Tarım sektörünün büyüme rakamlarını zayıflatıcı etkisinin, beklenenin üzerinde gerçekleştiği izleniyor. Tarım dışı büyüme oranlarına baktığımızda üçüncü çeyrek için yüzde 2,8, dokuz aylık dönemde de yüzde 3,4 ile daha güçlü seviyeler görüyoruz. Net ihracat ağırlıklı büyüme modelinin yılın üçüncü çeyreğinde de korunduğu, hatta daha da belirginleştiği izleniyor. Tarım sektöründeki daralmaya ek olarak, sanayi üretiminin son çeyreğe zayıf başlangıcını da göz önüne aldığımızda, 2014 büyüme oranını yüzde 3,3'ten yüzde 2,9'a çekiyoruz. Bu tahminimiz, üçüncü çeyreğe gelebilecek olası yukarı yönlü revizyonu da içeriyor. 2015 tahminimizi ise, yeni büyüme modeli ve bunu destekleyici ekonomi ile para politikaları çerçevesinde, yüzde 4 seviyesinde tutuyoruz. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış büyüme oranının tekrar 'artı' bölgeye geçmesi de, büyümeyle ilgili ılımlı iyimserliğimizi devam ettirmemizi sağlıyor."
"Zayıf büyüme rakamı TCMB'ye ek baskı getirebilir"
İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, büyüme bileşenlerine bakıldığında net ihracat katkısının 2,5 puan ile önceki çeyrekte olduğu gibi öne çıktığını ifade etti.
Merkez Bankası'nın mayıs sonrası itibarıyla politika faizinde yaptığı indiriminin gecikmeli etkisi ihtimaliyle iç talepte bekledikleri canlanmanın aksine özel tüketimin katkısının 0,1 puanda kaldığını belirten Kömürcüoğlu, arz tarafından bakıldığında,tarım sektöründeki daralmanın devam ettiği ve toplam büyümeyi 0,7 puan aşağı çektiğini belirtti.
Bu düşüşe imalat sektöründeki zayıflamanın eşlik ettiğini söyleyen Kömürcüoğlu, şu değerlendirmeleri yaptı:
"Sonuç olarak 3. çeyrek büyüme rakamları, hane halkının TCMB'nin faiz indirimleri ve azalan politik belirsizliğe rağmen harcamalarını arttırmadığını gösteriyor. Ayrıca, işsizlik oranındaki artış ve tarımsal üretimdeki daralmanın iç talepteki zayıflamanın temel nedeni olduğunu düşünüyoruz. Son olarak, net ihracat katkısı bir kez daha büyümede günü kısmen kurtararak Avrupa ekonomisindeki zayıflamaya ve süregelen jeopolitik risklere rağmen ihracatın dayanıklılığını koruduğunu gösteriyor.
Bugünkü zayıf büyüme rakamının, emtia fiyatlarındaki gerileme ve enflasyon görünümündeki iyileşme beklentisiyle 2015 yılında faiz indirimine hazırlandığını düşündüğümüz TCMB'ye ek baskı getireceğini düşünüyoruz. Öte yandan, zayıf 3. çeyrek sonucu ile 2014 yılı büyüme beklentimizi yüzde 3,5'ten yüzde 3'e çekiyoruz."
Çeyrekler itibarıyla GSYH, inşaat ve tarım sektörü büyüme oranları şöyle:
İnşaat Tarım GSHY 2007-1 12,7 -3,3 8,1 2007-2 7,3 -5,0 3,8 2007-3 3,9 -8,8 3,2 2007-4 0,3 -6,7 4,2 2008-1 -3,1 7,3 7,0 2008-2 -5,0 -0,2 2,6 2008-3 -9,6 6,5 0,9 2008-4 -14,1 3,9 -7,0 2009-1 -18,5 -1,3 -14,7 2009-2 -20,9 6,4 -7,8 2009-3 -18,2 4,4 -2,8 2009-4 -6,5 2,4 5,9 2010-1 9,0 3,8 12,6 2010-2 21,7 2,8 10,4 2010-3 23,7 0,9 5,3 2010-4 18,7 4,5 9,3 2011-1 15,7 9,2 12,4 2011-2 13,5 7,1 9,3 2011-3 10,7 5,1 8,7 2011-4 7,1 6,2 5,3 2012-1 2,5 5,6 3,1 2012-2 -0,7 3,5 2,7 2012-3 -0,8 2,1 1,5 2012-4 1,5 3,4 1,3 2013-1 5,8 5,8 3,1 2013-2 7,5 6,4 4,6 2013-3 8,5 2,7 4,2 2013-4 6,1 1,5 4,5 2014-1 5,2 3,4 4,8 2014-2 2,7 -2,6 2,2 2014-3 1,0 -4,9 1,7
